ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ

Η Φύσις, είναι ένα από τα κύρια αντικείμενα μελέτης της Φιλοσοφίας, το κατεξοχήν δε για τους πρώτους φιλοσόφους και την ευθεία θέαση των πραγμάτων που επεχείρησαν αυτοί. Όπως ορθώς σημειώνει ο Burnet, «Φύσις» είναι αρχικώς η μόνιμος, πρωταρχική και δεδομένη ουσία (προκαταρκτική, βασική και διαρκής, εν αντιθέσει προς τα επιμέρους ιδιαίτερα πράγματα, τα οποία είναι δευτερεύοντα, παράγωγα και μεταβατικά), στην οποία αναφέρονται οι κοσμογονιστές του 6ου και 5ου αιώνος, που της αφιέρωσαν πάμπολλα «Περί Φύσεως» έργα.

Η Φύση αποτελεί τη μόνη, πρώτη και εσχάτη πραγματικότητα, της οποίας αδιάκοπος ενέργεια είναι η γέννηση, αύξηση και καταστροφή των επιμέρους ιδιαιτέρων πραγμάτων. Η λέξη παράγεται εκ του ρήματος «φύω», το οποίο σημαίνει αναπτύσσω, γεννώ, παράγω και έχει την διπλή σημασία της υποδηλώσεως τόσο της διαδικασίας γενέσεως όσο και του αποτελέσματός της, δηλαδή των ιδιοτήτων και της δομής του τελευταίου (στους Όμηρο, Θέογνι και Πίνδαρο, ο όρος «φυή» ή «φυά» δηλώνει την εξωτερική ομορφιά, την ευγενή εμφάνιση, το επιβλητικό παράστημα). Στη Φιλοσοφία, η μελέτη της Φύσεως νοείται αφενός ως έρευνα για την αρχή των πραγμάτων και την γενετική τους ουσία και, αφετέρου, ως έρευνα των δεδομένων που καταγράφουν οι αισθήσεις.

Οι πρώτοι φιλόσοφοι, όπως προείπαμε, υπό την υλοζωϊστική τους οπτική, συνέλαβαν και διετύπωσαν την Φύση ως υλική, άπειρο, αεικίνητο και αυτοκίνητο δύναμη, η οποία αενάως και αυτομάτως γεννά τα συνθετικά της τμήματα, όσο και τις μεμονωμένες μορφές των όντων, κατά δε τον Θαλή αποτελεί αυτή ένα μοναδικό και ζωντανό σύνολο που κατέχει ένα κινητήριο στοιχείο, μία εσωτερική κινητήριο αρχή (την Ψυχή ή τον Θεό) με την οποία ταυτίζεται. Ομοίως, κατά τους Στωϊκούς, ως «Φύσις» ορίζεται η εντός του Κόσμου Δύναμις και Αρχή, η οποία «..διαμορφώνει και δημιουργεί όλα τα πράγματα» (SVF 2, 937), «..δίδει στον Κόσμο ενότητα και συνοχή» (SVF 2, 549, 1211), «..κινείται μόνη της και δημιουργεί ως πύρινο πνεύμα ή τεχνικόν πύρ» (SVF 2, 1132 κ. ε.), «..εκδηλώνεται ως Ανάγκη και Ειμαρμένη» (SVF 2, 913), «..εκδηλώνεται ως Ψυχή του Κόσμου, Θεός, Πρόνοια, Δημιουργός, Ορθός Λόγος» (SVF 1, 158, 176, SVF 3, 323).

Ο Κικέρων («De Natura Deorum», 2, 22) διασώζει ότι, από τη Στοά, η Φύση ορίζεται ως «τεχνικόν πύρ, πνεύμα πυρώδες και έμφρον, έμφυτον και αυτουργόν», ο δε Διογένης Λαέρτιος σημειώνει (7, 148) ότι οι Στωϊκοί «ονομάζουν Φύση άλλοτε εκείνο που συγκρατεί τον Κόσμο και άλλοτε εκείνο που παράγει τα επίγεια πράγματα. Η Φύση είναι ένας τρόπος του υπάρχειν ο οποίος αλλάζει αφ’ εαυτού, σύμφωνα με σπερματικές εσωτερικές του αιτίες, και παράγει και συγκρατεί τα πράγματα που γεννώνται από την ίδια σε καθορισμένους χρόνους και τα διαμορφώνει όμοια με εκείνα από τα οποία προέρχονται..».

Σε πλήρη αντίθεση προς τους Υλοζωϊστές, οι φιλόσοφοι της Πυθαγορο-πλατωνικής Γραμμής δίδουν προτεραιότητα στην Ψυχή, ο δε Νεοπλατωνικός Θεόδωρος ο Ασιναίος, αποκαλεί την Φύση «όχημα της Ψυχής».

(προδημοσίευση από το υπό έκδοση «Θύραθεν Φιλοσοφικό Λεξικό» του Βλάση Γ. Ρασσιά).

Πηγή: www.rassias.gr